Khi nhắc tới chất lượng không khí, AQI (Air Quality Index) là chỉ số được sử dụng phổ biến để đánh giá mức độ ô nhiễm không khí. Vậy chỉ số AQI là gì? Tại sao nó lại quan trọng đối với sức khỏe con người? Trong bài viết này, hãy cùng Levoit tìm hiểu về chỉ số chất lượng không khí AQI và mối liên hệ của chỉ số này với sức khỏe con người nhé!
Chỉ số chất lượng không khí là gì?
Chỉ số ô nhiễm không khí, hay chỉ số chất lượng không khí (Air Quality Index - AQI) là một con số dùng để đánh giá mức độ sạch hay ô nhiễm của không khí mỗi ngày. Đây là một thước đo quan trọng để biết không khí xung quanh bạn có an toàn hay đang ở mức nguy hiểm.
Chỉ số AQI đo lường những tác động trực tiếp đến sức khỏe con người khi hít phải không khí ô nhiễm, dù chỉ trong vài phút, vài giờ, hoặc vài ngày. Chỉ số AQI càng cao, mức độ ô nhiễm càng nặng, và nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe càng lớn.
Trẻ em, người già, phụ nữ mang thai và những người có bệnh nền là các đối tượng dễ bị tổn thương nhất khi không khí ô nhiễm. Việc theo dõi chỉ số AQI thường xuyên và áp dụng các biện pháp bảo vệ sức khỏe như đeo khẩu trang và hạn chế ra ngoài khi AQI cao là rất quan trọng.
Chỉ số chất lượng không khí đo lường những thông số nào?
Công thức tính chỉ số AQI được Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA) xây dựng dựa trên 5 thông số ô nhiễm không khí chủ yếu:
- Nitrogen Dioxide (NO₂): Khí thải từ xe cộ và nhà máy.
- Sulfur Dioxide (SO₂): Sinh ra từ việc đốt cháy than đá, dầu mỏ.
- Carbon Monoxide (CO): Thường xuất phát từ các thiết bị sử dụng nhiên liệu không hoàn toàn.
- Ozone mặt đất: Loại ozone hình thành từ các phản ứng hóa học giữa khí thải và ánh sáng mặt trời.
- Hạt bụi lơ lửng (Particulate Matter - PM): Gồm bụi mịn PM10 và PM2.5.
Trong đó, bụi mịn PM10 là các hạt có đường kính nhỏ hơn hoặc bằng 10 micromet, được tạo thành từ các hợp chất kim loại, carbon, sulfur và nitrogen, có nguồn gốc từ khí thải giao thông, công nghiệp và các hoạt động đốt cháy khác.
Còn PM2.5 là những hạt siêu mịn với kích thước chỉ 2.5 micromet hoặc nhỏ hơn. Các hạt này rất nguy hiểm vì chúng có thể xâm nhập sâu vào đường hô hấp, gây tổn thương phổi, hệ tuần hoàn và các cơ quan khác.
Chỉ số ô nhiễm không khí được tính như thế nào?
Chỉ số AQI được tính bằng cách chuyển đổi nồng độ thực tế của từng chất ô nhiễm trong không khí thành một chỉ số từ 0 đến 500 theo thang AQI.
Dựa vào nồng độ đo được của từng chất ô nhiễm, các phương trình chuyển đổi sẽ quy đổi chúng thành các giá trị AQI riêng lẻ. Giá trị AQI cuối cùng sẽ là giá trị cao nhất trong các chỉ số của các chất ô nhiễm.
Giả sử một trạm quan trắc không khí đo được các nồng độ chất ô nhiễm như sau:
- PM2.5: 55 µg/m³ (AQI tương ứng là 151 – mức Xấu)
- PM10: 80 µg/m³ (AQI tương ứng là 70 – mức Trung bình)
- Ozon (O₃): 120 µg/m³ (AQI tương ứng là 100 – mức Trung bình)
- SO₂: 20 µg/m³ (AQI tương ứng là 50 – mức Tốt)
- NO₂: 80 µg/m³ (AQI tương ứng là 85 – mức Trung bình)
- CO: 5 mg/m³ (AQI tương ứng là 40 – mức Tốt)
Khi đó, các chỉ số AQI của từng chất ô nhiễm sẽ được so sánh. Trong trường hợp này, PM2.5 có chỉ số AQI cao nhất là 151, nên chỉ số chất lượng không khí cuối cùng của khu vực được báo cáo sẽ là 151.
Dưới đây là thang đo AQI phổ biến:
|
Mức AQI |
Chất lượng không khí |
Ảnh hưởng sức khỏe |
|
0 - 50 |
Tốt |
Không ảnh hưởng hoặc ảnh hưởng rất ít. |
|
51 - 100 |
Trung bình |
Ảnh hưởng nhẹ đến một số người nhạy cảm. |
|
101 - 150 |
Kém |
Người nhạy cảm có thể gặp vấn đề sức khỏe. |
|
151 - 200 |
Xấu |
Có thể ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. |
|
201 - 300 |
Rất xấu |
Ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. |
|
301 - 500 |
Nguy hại |
Tác động nguy hiểm, khẩn cấp về sức khỏe. |
Tác động của chỉ số chất lượng không khí lên sức khỏe
Có thể thấy, chỉ số AQI càng cao thì mức độ ô nhiễm và nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe càng lớn. Dưới đây là những cơ quan và hệ thống trong cơ thể bị ảnh hưởng bởi ô nhiễm không khí:
1. Hệ hô hấp
Ô nhiễm không khí là mối đe dọa trực tiếp tới hệ hô hấp. Các hạt bụi mịn PM2.5 và PM10 có thể xâm nhập sâu vào phổi, gây kích ứng niêm mạc, khó thở, viêm phế quản mãn tính và làm trầm trọng hơn các bệnh lý như hen suyễn hoặc COPD (bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính).
2. Hệ tim mạch
Không khí ô nhiễm còn làm tổn thương cấu trúc mạch máu tương tự như tác động của khói thuốc lá. Các nghiên cứu chỉ ra rằng ô nhiễm không khí là nguyên nhân làm tăng nguy cơ đau tim và đột quỵ.
Bụi siêu mịn và các chất độc hại trong không khí có thể xâm nhập từ phổi vào máu, gây viêm và ảnh hưởng đến khả năng giãn nở của mạch máu. Hệ quả là máu lưu thông kém, mạch máu bị co thắt và nguy cơ hình thành cục máu đông tăng cao, dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng như nhồi máu cơ tim.
3. Hệ sinh sản
Ô nhiễm không khí cũng ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe sinh sản. Phụ nữ sống trong khu vực ô nhiễm cao có nguy cơ sinh con tự kỷ cao gấp hai lần, đặc biệt trong giai đoạn cuối thai kỳ.
Với nam giới, không khí ô nhiễm được cho là làm giảm chất lượng tinh trùng, gây ảnh hưởng đến khả năng sinh sản và sức khỏe của thế hệ tương lai.
4. Thận
Thận, với vai trò lọc sạch máu, cũng chịu tác động lớn từ ô nhiễm không khí. Các phân tử ô nhiễm làm gia tăng áp lực lên thận, dẫn đến nguy cơ tổn thương và suy giảm chức năng lọc máu, thậm chí gây suy thận.
5. Một số ảnh hưởng khác
- Xương: Ô nhiễm không khí làm tăng nguy cơ loãng xương và gãy xương, tương tự như tác hại của khói thuốc lá.
- Da: Các chất ô nhiễm phá hủy cấu trúc tế bào da, làm giảm khả năng tái tạo, dẫn đến lão hóa nhanh, da xỉn màu và dễ tổn thương.
- Đau đầu: Khi mức độ ô nhiễm cao, số ca đau nửa đầu cũng gia tăng đáng kể, gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày.
- Hệ thần kinh: Tiếp xúc lâu dài với không khí ô nhiễm có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh, làm suy giảm nhận thức và tăng nguy cơ mắc các bệnh như Alzheimer và Parkinson.
Ngoài ra, ô nhiễm không khí còn có thể gây kích ứng mắt và ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh như trầm cảm và lo âu.
Chỉ số ô nhiễm không khí bao nhiêu thì cần dùng máy lọc không khí?
Máy lọc không khí là một trong những giải pháp hiệu quả nhất để giảm thiểu tác hại của ô nhiễm không khí, đặc biệt là bụi mịn trong nhà. Chuyên gia khuyến cáo nên đặt máy lọc không khí trong nhà khi chỉ số AQI vượt ngưỡng 51 (mức trung bình).
AQI trên 51 là ngưỡng bắt đầu có thể gây ảnh hưởng nhẹ đến nhóm người nhạy cảm như trẻ em, người già và những người mắc bệnh hô hấp. Tuy nhiên, bạn không nhất thiết phải chờ đến khi AQI quá cao, mà nên chủ động sử dụng để bảo vệ sức khỏe, nhất là khi sống ở khu đô thị lớn hoặc gần các nguồn ô nhiễm như đường giao thông và khu công nghiệp.
Máy lọc không khí có tác dụng chính như loại bỏ bụi mịn PM2.5, vi khuẩn, virus, khử mùi hôi và khí độc hại, đồng thời giảm các tác nhân gây dị ứng như phấn hoa và lông thú cưng. Ngoài ra, một số máy còn tạo ion âm và cân bằng độ ẩm, giúp cải thiện chất lượng không khí và môi trường sống, bảo vệ sức khỏe cho gia đình bạn.
5. Gợi ý một số máy lọc không khí chất lượng
Dưới đây là gợi ý một số máy lọc không khí chất lượng được nhiều người và gia đình tin dùng:
|
Tên máy |
Tính năng chính |
|
Levoit Core 300 |
Hệ thống lọc 3 lớp với màng lọc HEPA H13, loại bỏ 99,97% bụi mịn PM2.5, phấn hoa và vi khuẩn. |
|
Levoit Vital 100S |
Bộ lọc 3 giai đoạn, bao gồm bộ lọc thô, bộ lọc HEPA H13 và bộ lọc than hoạt tính; thiết kế cửa hút không khí hình chữ U, tối ưu lưu thông gió và hút lông thú cưng. |
|
Levoit Core P350 |
Bộ lọc 3 lớp với công thức ARC độc quyền, tăng cường khả năng khử mùi và loại bỏ lông thú cưng; thiết kế 360 độ với 12 cửa hút khí đa hướng, lưu thông không khí tối ưu. |
|
Levoit Core 200S |
Hệ thống lọc 3 lớp, bao gồm lớp lọc thô, lớp lọc HEPA H13 và lớp lọc than hoạt tính; điều khiển thông minh qua ứng dụng VeSync. |
|
Levoit Core 300S |
Công nghệ Super Quiet giảm tiếng ồn động cơ; công nghệ AirSight Plus phát hiện chất lượng không khí và điều chỉnh chương trình lọc phù hợp. |
